Czym są związki endokrynnie czynne?
Związki endokrynnie czynne to substancje pochodzące z zewnątrz, oddziałujące na układ hormonalny człowieka. Mogą one działać na różne sposoby, wpływając na produkcję, wydzielanie, transport, metabolizm lub działanie hormonów. Związki te są obecne w wielu produktach codziennego użytku, takich jak środki czystości, kosmetyki, pestycydy, środki ochrony roślin, a także w niektórych lekach.
Wpływ EDC na hormony kobiece
Hormony kobiece, takie jak estrogeny i progesteron, odgrywają kluczową rolę w regulacji wielu procesów fizjologicznych, takich jak rozwój narządów rozrodczych, owulacja, cykl menstruacyjny i utrzymanie ciąży. Związki endokrynnie czynne mogą zakłócać funkcjonowanie tych hormonów, co może mieć różnorodne skutki dla zdrowia kobiet.
- Ryzyko nowotworów:
Niektóre związki endokrynnie czynne, takie jak bisfenol A (BPA) i ftalany, są nazywane ksenoestrogenami, mogą wiązać się z receptorami estrogenowymi i wpływać na regulację genów zależnych od estrogenów. W konsekwencji może to prowadzić do wzrostu stężenia estrogenów w organizmie, co może mieć negatywny wpływ na układ rozrodczy i zwiększać ryzyko rozwoju nowotworów zależnych od estrogenów, takich jak rak piersi.
- Zaburzenia cyklu menstruacyjnego:
Niektóre EDC mogą wpływać na regularność i długość cyklu menstruacyjnego. Między innymi na skrócenie fazy folikularnej, opóźnienie lub zatrzymanie owulacji oraz zmniejszenie stężenia progesteronu. Te zaburzenia hormonalne mogą utrudniać zajście w ciążę i prowadzić do niepłodności.
- Skutki na ciążę i rozwój płodu:
Związki endokrynnie czynne mogą mieć negatywny wpływ na ciążę i rozwój płodu. Niektóre EDC, takie jak dioksyny, PCB (polichlorowane bifenyle) i pestycydy, są znane ze swoich teratogennych i mutagennych właściwości. Mogą one zakłócać prawidłowy rozwój narządów płodu, prowadzić do poronień, a także wad wrodzonych.
Jak uniknąć substancji EDC?
Zapobieganie kontaktowi z substancjami endokrynnie czynnymi może być wyzwaniem ze względu na ich powszechne występowanie w środowisku i wielu różnych produktach. Istnieje jednak kilka sposobów, jak temu zaradzić:
- Wybieraj wysokiej jakości produkty spożywcze, preferując lokalnych dostawców. Postaw na żywność ekologiczną, która jest uprawiana z minimalnym użyciem pestycydów.
- Bardziej korzystnym rozwiązaniem będzie także stosowanie plastików wolnych od bisfenoli lub całkowita zamiana na szklane opakowania i butelki do przechowywania wody i żywności.
- Ogranicz ilość przyjmowanych i przechowywanych paragonów oraz innych wydruków.
- Unikaj palenia papierosów, zarówno czynnego, jak i biernego. Dym papierosowy zawiera szereg substancji chemicznych, w tym EDC, które mogą negatywnie wpływać na układ hormonalny.
- Ogranicz stosowanie sztucznych kosmetyków i dokładnie czytaj etykiety, zwracając szczególną uwagę na skład. Lepszym wyborem będą naturalne kosmetyki o prostym składzie oraz dezodoranty wolne od aluminium i glinu.
Podsumowanie
Związki endokrynnie czynne stanowią istotne zagrożenie dla zdrowia kobiet. Ich obecność w środowisku i produktach codziennego użytku może prowadzić do zakłóceń w układzie hormonalnym. Konieczne są dalsze badania nad wpływem różnych EDC na hormony kobiece, aby lepiej zrozumieć mechanizmy działania i opracować odpowiednie strategie regulacyjne w celu ochrony zdrowia kobiet.
Mimo wszystko każdy krok w kierunku ograniczenia ekspozycji na substancje endokrynnie czynne jest korzystny dla zdrowia. Niemożliwe jest całkowite uniknięcie EDC, natomiast dbanie o świadomy styl życia może znacząco zmniejszyć ich wpływ na organizm.
Bibliografia:
- La Rosa P, Pellegrini M, Totta P, Acconcia F, Marino M. Xenoestrogens alter estrogen receptor (ER) α intracellular levels [published correction appears in PLoS One. 2014;9(5):e99379]. PLoS One. 2014;9(2):e88961. Published 2014 Feb 20. doi:10.1371/journal.pone.0088961.
- Alonso-Magdalena P, Morimoto S, Ripoll C, Fuentes E, Nadal A. The estrogenic effect of bisphenol A disrupts pancreatic beta-cell function in vivo and induces insulin resistance. Environ Health Perspect. 2006;114(1):106-112. doi:10.1289/ehp.8451.
- GONSIOROSKI A., MOURIKES V., FLAWS J. 2020. Endocrine Disruptors in water and Their Effects on the Reproductive System. International Journal of molecular sciences. 12;21(6):1929. doi: 10.3390/ijms21061929.
- ROCHESTER J. 2013. Bisphenol A and human health: A review of the literature. Toxicol. 42:132–155. doi: 10.1016/j.reprotox.2013.08.008.
